ص: 2

ص: 3

ص: 4

ص: 6

نتیجه ی آتش.....................................................28

وصی بی تقوی ( دزد رسمی)................................29

جالب و خواندنی...................................................30

وصی مسئولیت شناس..........................................31

صلوات در اتاق بیمارستان ......................................33

دوستان نایاب .....................................................34

نتیجه ی بی بندوباری..........................................34

الگوهای خودسازی.............................................35

نتیجه ی رازها:....................................................37

بازگشت از بیمارستان ...........................................37

آخرین تصمیم عملی حاجی احمد...........................38

وصیت نامۀ همسر حاجی احمد احسانی..................38

حاجی احمد احسانی و عکس العمل ها....................39

سرزنش و پاسخ..................................................39

وصی خود باشید..................................................40

فصل دوم: پیش زمینه و اهمیت وصیت.......................41

اجل...................................................................41

اهل دنیا و آخرت.................................................42

خوبی هر دو جهان در بیان معصوم(علیهم السّلام).....44

آرزوهای ناسالم..................................................45

آرزوهای سالم...................................................46

اهمیت وصیت....................................................47

تأخیر وصیت.......................................................48

ص: 8

وصیّت یا خانه سازی............................................48

آخرت مرگ بدون وصیّت.........................................49

وصیّت یک سوّم دارایی..........................................49

ضرر زدن به ورثه................................................50

دزدان میراث، دزدهایی خانگی................................50

رابطه وصیّت و خودکشی........................................51

فصل سوّم: تعریف و مسائل مهم وصیّت....................53

تعریف وصیّت........................................................53

شرایط شرعی وصیّت کننده و وصی و.......................53

اقسام وصیّت......................................................53

زمان وصیّت ........................................................54

محتوای وصیّت کامل ............................................54

یکی از الگوهای وصیّت از زبان وحی.........................55

برخی از وظایف وصیّت کننده...................................55

ادامۀ وصیّت نامه آقای احسانی و همسرش:.............56

راه حق در وصیت خدا به انسان:.............................56

وجوب دوستی خدا...............................................56

وجوب دوستی پیامبر و آل(علیهم السّلام) ...............57

ادامه ی وصیّت نامه ی حاجی احمد.......................58

لزوم تقوی پیشگی.............................................58

ضرورت اهتمام به نماز.........................................59

ضرورت اهتمام به روزه .......................................60

لزوم توجه به وجوهات و.........................................60

ص: 9

داشتن تولی و تبری..............................................61

اهتمام به حقوق مردم...........................................61

لزوم رعایت حقوق والدین........................................62

توجه به تربیت فرزندان............................................62

ضرورت حفظ حجاب................................................63

پرهیز از نظر کردن به نامحرم ...................................64

نگاه کردن شبکه های ماهواره ای و فیلم...................64

ضرورت پرهیز از اختلاف..........................................65

پرهیز از بدگمانی..................................................65

پرهیز از غیبت ....................................................66

پرهیز از تهمت....................................................66

دوری گزیدن از ریا کاری۔.......................................66

توصیه به صبر و شکیبایی.....................................67

به یاد گذشتگان..................................................67

فصل چهارم: آداب محتضر و آداب میت.......................69

الف - برخی از آداب محتضر.....................................69

«نکته مهم».......................................................69

پیشنهاد به بیمارستان ها .....................................70

دعای مخصوص حالت احتضار..................................71

ب - آداب بعد از مرگ............................................71

فصل پنجم چکیدۀ برخی از وصایای مهم..................73

از وصیّت های خدای بزرگ (سفارش های ویژه او) .....73 بخشی از وصیّت های پیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله وسلّم )...........................................................74

ص: 10

از وصیّت های امیر مؤمنان امام علی(علیه السّلام)75

وصیّت نامه ی مهم و مشهور امام علی(علیه السّلام)76 وصیّت نامه ی مهم حضرت فاطمه زهرا(علیهاالسّلام)78

«ترجمه وصیّت نامه».........................................78

از وصیّت های امام حسن مجتبی (علیه السّلام)....79

از وصیّت های امام حسین (علیه السّلام)..............79

از وصایای امام زین العابدین (علیه السّلام)...............80

از وصیّت های امام محمد باقر (علیه السّلام).............81

از وصیّت های امام صادق(علیه السّلام)....................81

از وصیّت های امام کاظم (علیه السّلام)..................82

از وصایای امام رضا(علیه السّلام)..........................82

از وصیّت های امام جواد (علیه السّلام)...................83

از وصایای امام هادی (علیه السّلام).......................83

از وصایای امام حسن عسکری (علیه السّلام)..........84

از وصیّت های امام زمان( ارواح العالمین له الفداء)۔.....85

از وصیّت نامه ی الهی و سیاسی امام خمینی(قدسّ سرّه)................................................................85

بیداری استقلال...................................................85

قلب مطمئن.......................................................86

فصل ششم: پیشنهادهای ویژه و مهم....................87

فصل هفتم: برخی احکام کلیدی ارث در دو بخش.......93

بخش اول: معرفی سه دسته ی اصلی وارثین..........93

بخش دوم ارائه مسائل کلیدی دیگر ارث..................95

تذکّری به علما و فرهنگیان...................................98

ص: 11

توجه...............................................................101

یک امر مهم فراموش شده ..................................102

خاتمه: فرم و الگوی وصیت نامه .............................102

روش نوشتن وصیّت نامه آقایان ..............................103

روش نوشتن وصیت نامۀ خانم ها...........................117

منابع عمدۀ تحقیق..............................................125

ص: 12

عَقلِهِ وَ مُرُوَّتِهِ ...»(1)؛

پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ):«کسی که در وقت فوت خود خوب وصیّت نکند [ وصیّت مشروع و معقول] این کار، نقصی در عقل و اندیشه و مروّت اوست...»

عَنِ ٱلرَّسولِ(صلّی الله علیه و آله وسلّم ):«مَن ماتَ عَلی وَصِیَّةٍ حَسَنَةٍ ماتَ شَهِیداً.»(2)

- «کسی که با وصیّت نیکو و خوب بمیرد با مقام شهید مرده است.»

مستحب است که انسان در زندگی همواره آماده ی سفر آخرت باشد؛ یعنی (وصیّت کند، امانات مردم را برگرداند، بدهکاری ها را بپردازد، کفن برای خود آماده نماید، کارهای خود را منظّم سازد و از گناهان گذشته ی خود توبه کند که واجب است و توبه را به تأخیر نیندازد.)

حضرت لقمان(علیه السّلام) به پسر خود وصیّت کرد و فرمود:«ای پسرم!

توبه را به تأخیر مینداز که مرگ، ناگهانی می آید.»(3) [مرگ کسی را خبر نمی کند.]

آری، مرگ حتمی و علاج ناپذیر است و هرگز در اختیار انسان نیست. انسان با یک تفکر جدّی می تواند برترین سرنوشت را برای خود رقم بزند و دنیا و آخرت را با یک دید عرفانی تحلیل کرده و برترین راه و روش را برگزیند.

آری باید توجه داشت که ظواهر و مادیات زندگی و زرق و برق دنیایی زایل می شوند، ثروت، ریاست، قدرت، شهرت و... هم خود فانی شدنی است و هم جلو اجل را نمی توانند بگیرند اما ایمان، حقایق، اعمال شایسته و ارزش های دینی، ابدی و پایدارند و نیز زندگانی جاودانی را به ارمغان می آورند.

جلال الدین محمّد بلخی در یکی از شعرهایش زنگ خطر را به صدا آورده است و مسئله را عینی ساخته می گوید:

ص: 14

عاقبت خاک شود حسن جمال من و تو

خوب و بد می گذرد وای به حال من و تو

قرعه امروز به نام من و فردا دگری است

می خورد تیر اجل بر پروبال من و تو

مال دنیا نشود سدِّ رهِ مرگ کسی

گیرم ار کل جهان باشد از آنِ من و تو...

فشرده ی سخن این که رهایی از پنجه ی توانمند مرگ امکان ناپذیر است، اما آن چه که مهم است خوب مردن است که خود زندگانی جاوید است و بستگی به ایمان، اراده و عمل صالح و شایسته دارد.

چه زیبا گفته است شاعر زیبا سخن:

دلا باید که از دار فنا رفت

شتابان جانب ملک بقا رفت

خوشا آن کس که با ایمان کامل

ز دنیا با ولای مرتضیٰ(علیه السّلام) رفت

بدون تردید انسان خطا و اشتباه دارد که می توان آن را با توبۀ راستین جبران کرد و با آبشار توبه، پاکیزگی و صفا را باز یافت و افزون بر آن محبوب خدای بزرگ شد؛ انسان به هر شکل و به هر زبانی می تواند توبه کند، و برای راهگشایی مناسب توبه کلمات متین و جالبی در فرهنگ ما بیان شده است تا بتوان از آن بهرۀ بهتر گرفت، مثل صیغۀ توبه:

قلبی این گونه توبه کند:

«إنّی أستَغفِرُ ٱللهَ ٱلعَظِیمَ وَ أتُوبُ إلَیهِ، اُشهِدُ ٱللهَ وَ جَمِیعَ مَلائِکَتِهِ وَ أنبِیائِهِ وَ رُسُلِهِ وَ حَمَلَةَ عَرشِهِ وَ جَمِیعَ خَلقِهِ، أنّی نادِمٌ عَلیٰ مَا سَلَفَ مِنَ ٱلذُّنُوبِ وَ ٱلمَعاصِی وَ مُعتَرِفٌ بِها، وَ أنّی عازِمٌ عَلیٰ أن لاّ أعُودَ إِلَیهَا، وَ قَد عَاهَدتُ ٱللهَ تَعالیٰ، عَلی ذٰلِکَ ألفَ عَهدٍ فِی عُنُقِی یطَالِبُنِی بِهِ یومَ ٱلقِیامَةِ وَ صَلَّی ٱللهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ.»

صیغۀ توبه، تابلوی راهنما است. مهم ترین توبه جبران مافات است که انسان حق الله و حق النّاس را اگر مدیون باشد باید بپردازد و طلب مغفرت کند (مثل قضای نماز، روزه، خمس، زکات، حج، کفّاره، مظالم العباد، قرض و دَین و دیه اگر مدیون باشد، تاوان، مهریۀ زن، حق میراث و...) با انجام آن ها استغفار کند و اگر نتوانست یا نرسید باید وصیّت کند که مطابق شریعت برایش انجام دهند.

«یَشهَدُ أن لاّ إلهَ إلاّ ٱللهُ وَ أنَّ محَمَّداً رَّسولُ ٱللهِ وَ أنَّ عَلِیَّاً أمیرُٱلمُؤمِنینَ (علیه السّلام)وَ ٱلحَسَنَ وَ ٱلحُسَینَ وَ عَلیّاً وَ محمَّداً وَ جَعفَراً وَ موسیٰ وَ عَلیَّاً وَ محمَّداً وَ عَلیَّاً وَ ٱلحَسَنَ وَ ٱلحُجَّةَ ٱلمَهدیَّ(علیهم السّلام) أئِمّتُهُ أئِمَّةٌ هُدیً أبرارٌ.»(1)

می شود که در جریدتین (دو چوب تر و تازه که با میّت می گذارند) این کلمات را با تربت حضرت امام حسین(علیه السّلام) بنویسند. یا از نسخه ای که در برخی از کتب ثبت شده است بنویسند.

خواننده ی عزیز! کتابی را که در دست دارید دارای هفت فصل و یک خاتمه به این شرح می باشد:

فصل اوّل: داستان های وصیت (جالب و خواندنی )

فصل دوّم: پیش زمینه و اهمّیّت وصیّت.

فصل سوّم: تعریف و مسائل مهم وصیت

فصل چهارم: برخی آداب محتضر و آداب میّت.

فصل پنجم: چکیده ی برخی وصایای مهمّ (قرآنی و وصایای نبی گرامی اسلام(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و ائمۀ طاهرین.)(علیهم السّلام)

فصل ششم: پیشنهاد های ویژه و مهم

فصل هفتم: برخی احکام کلیدی ارث در دو بخش

خاتمه: دو قسم فرم وصیت نامه

منظور، اهمّیّت وصیّت در آیات و روایات، مسائل مهم ارث و

داستان مسافر مصمّم بوده است؛ لطفا یک باراین کتاب را مطالعه کنید.

ص: 17

ص: 18

صادق طاقت نیاورد مؤدبانه جلو آمد، سلام کرد، دست پدر را بوسید و با صدای لرزان گفت: پدر! می بینم نگران و گریان هستید؟

پدرش آهی سوزناک از دل کشید و گفت: پسرم! سفر مهم و طولانی در پیش دارم!.

- شما به سفرمی روید؟ .

- آری پسرم.

- با این پیری و ناتوانی سفر برای چه؟

- سفر اجباری است، چاره ای ندارم باید بروم.

- از سفر شما مادر و خانواده، خبر دارند؟

- چه عرض کنم، شاید اجمالاً بدانند!.

- پدر! مسافرت رفتن که ناراحتی و نگرانی ندارد، شما چرا گریان و ناراحت هستید؟

- پسرم! این سفر با سایر سفرها فرق دارد.

- پدر! شما، کی به سفر می روید؟

- روز و ساعت آن معلوم نیست.

- پدرجان! آیا مادر یا برادرم با شما می آیند؟

- خیر پسرم.

- شما به تنهایی سفر می کنید؟

- بله پسرجان! به تنهایی (آه آه از تنهایی).

- پدرجان! هیچ کسی همراه شما نیست؟

- شاید شاید چه عرض کنم ...

- کسی به شما کمک و رسیدگی می کند؟.

ص: 20

- چه می دانم [آه می کشید و اشک می ریخت. ناگاه از سوز دل فریاد زد «یاحسین!».

- پدرجان مرا با خود نمی برید؟.

- خیر، امکان ندارد خدا شما را حفظ کند.

پیرمرد آه کشید و با صدای لرزان گفت: خدایا! جز به رحمت تو، و عنایات پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم )، علی(علیه السّلام)، زهرا(علیهاالسّلام) و خاندان رسالت امیدی ندارم.

پسر باهوش احساس کرد پدرش منظور دیگری دارد، از جایش بلند شد با رنگ پریده و بدن لرزان نزد مادرش آمد و گفت: مادر! پدرم عزم سفر دارد، و سخنان عجیبی می گوید.

- پسرم! پدرت به سفر می رود؟ عجیب است.

- آری مادرجان.

- پسرم! او شوخی می کند، چه سفری؟

پسر حسّاس و زرنگ دوید به خانه ای که بعضی از برادران و خواهرانش بودند، سلام کرد. آنان هم با مهربانی جواب سلامش را دادند امّا احساس کردند که این کودک پیامی دارد.

پس از چند لحظه سکوت سنگین، صادق گفت: شما خبر دارید که پدر به مسافرت می رود؟

گفتند: آقا صادق شوخی می کند، چه مسافرتی؟ او توان مسافرت رفتن را ندارد.

صادق به گوشه ی چشم نگاه کرد که هرسه عروس زیرچشمی به هم نگاه کردند و لبخند زدند، یکی گفت: سفر؟!! کاش زودتر. دیگری گفت: شاید سفر مرگ باشد، سخن سوّمی را کودک متوجّه نشد (بعد معلوم شد که عروس

ص: 21

سوّمی سخت ناراحت شده و گفته است که این حرف ها چیست؟ او رحمت و برکت است).

دختر کوچک تر (معصومه) که بسیار بابایی بود ناراحت شد و باعجله خود را به پدر رسانید، دید پدرش غمگین و نگران است، تسبیحی از خاک کربلا را در دست دارد و لب های لرزانش مشغول ذکر و دعا است و اشک در چشمان کم نورش حلقه زده است دختر مهربان به پدرش سلام کرد، جواب سلام را بریده بریده از پدر شنید، دست پدر را بوسید و گفت: پدرجان! شما عزم سفر دارید؟.

- آری دخترم، ناگزیر از مسافرتم.

- پدرجان! سفر چرا؟.

- عزیزم چاره ای نیست.

- پدرجان! کی حرکت می کنید؟.

- دخترم! بستگی به ارادۀ خداوند دارد.

- پدرجان! چه وقت برمی گردید؟

- دخترم ! در این باره سؤال نکنید!

- پدرجان! شما باید زود به زود تلفن بزنید.

پدر آهی از دل کشید و گفت: از تلفن زدن معذورم! تلفن، تلفن آه چگونه تلفن بزنم؟!.

کاش شما مرا فراموش نکنید و تلفن بزنید! اشک پیرمرد مثل رگبار بهاری بر محاسن سفیدش سرازیر شد.

دختر نازپرورده اش با ناراحتی تمام به نزد مادرش آمد در حالی که قطره قطره اشک بر گونه های معصومش می غلتید، گفت: مادر! پدرم خیلی ناراحت است و گریه می کند و عزم سفر دارد.

ص: 22

دخترم! ناراحت نباش پدرت به سفر نمی رود.

سپس خانم، خدمت شوهرش آمد سلام کرد، پیرمرد با آه سوزناک جواب سلام را داد.

خانم: چه شده چرا گریه می کنید؟ از چه مسافرتی صحبت می کنید که همه را ناراحت کرده اید؟! مسافرت برای چه؟ مگر توان مسافرت دارید؟ در گوشه ی خانه به یاد خدا باشید نه به فکر سفر.

پیرمرد با صدای لرزان گفت: مگر نمی دانی که کار من تمام است و عمرم به پایان رسیده است. سفر، سفر آخرت است! من برای دنیا خیلی زحمت کشیدم و برای خانواده و بچه ها بسیار کار کردم امّا عمر خویش را به غفلت سپری کردم و برای آخرت خود کاری نکردم. می دانم که دستم خالی، عملم ناچیز، قبرم تاریک، سفرم طولانی، آینده ام نامعلوم است و... چه کنم که گریه نکنم؟ در آخر عمر هیچ کاری از من ساخته نیست آه، آه، آه.

چه کسی به فریادم می رسد، آیا شما خانم مهربان؟ یا فرزندان، اقوام، دوستان و... نه نه، هیچ کسی جز خدا و اعمال ناچیزی اگر داشته باشم !.

خانم: خدا را شکر کنید، فرزندان برای شما دلسوز هستند و آبرومندانه متوجّه شما هستند... .

پیرمرد: من متوجّه هستم، مراسم فاتحه، عزاداری، روز هفتم، چهلم و... برای چشم و هم چشمی ها و رقابت های جاهلانه و ریاکاری خواهدبود و به حال من هیچ فایده ای نخواهدداشت! من نمی دانم آیا درباره ی واجبات من (نماز، روزه، زکات، خمس، مظالم عباد، بدهکاری ها و...، کسی از فرزندانم توجّه خواهندکرد یا نه؟ نمی دانم، نمی دانم، همه به فکرکار خود خواهند بود، و مرا فراموش خواهندکرد!! گرچه از فرزندان و بعضی از نزدیکانم امیدوار هستم اما برخی دیگر را چه بگویم؟

ص: 23

سپس ساکت شد و سر به زانوی غم نهاده اشک می ریخت؛ سکوت سنگین فضای خانه را فراگرفته بود، لحظه ها به کندی می گذشت. ناگاه صدای روحبخش اذان مغرب سکوت را شکست، اهل خانه برای نماز و صرف شام رفتند، شب سپری شد و پس از نماز صبح تحوّل جدید پدید آمد ...

می کند و می گوید: او را به بیمارستان بردند شاید دیگر برنگردد، و از این زندگی دسته جمعی و شلوغ بازار، نجات پیدا کنیم.

[زندگی دسته جمعی مشکلات فراوان دارد، در حدّ توان باید آن را حل کرد.]

معصومه آرام گوشی تلفن را گذاشت، گوشی را برداشت صحبت قطع شد، معصومه با خواهرش تماس گرفت و گفت: کجایی زود بیا که حال پدرمان خوب نیست، پدر را به بیمارستان بردند.

آن دختر بیچاره پشت تلفن شوکه شد و فریادی زد؛ گویا جهان در نظرش تاریک شد، گوشی را پرت کرد و با هر سه طفلش به خانه ی پدرش آمد، دست به گردن خواهرش انداخت و هر دو اشک می ریختند که زنگ در به صدا درآمد، در را باز کردند دیدند که آقا صادق با فاطمه و خانم عباس آقا از بیمارستان برگشتند، گفتند آرام باشید حال حاج بابا بهتر شده است.

خواهران پرسیدند: ناراحتی ایشان چه بوده است؟

صادق: فشارشان افتاده بود و ناراحتی قلبی هم که داشت اگر چند دقیقه ی دیگر به دکتر نمی رسید خطرناک بود.

هر دو خواهر با مشورت برادرشان چند تا آبمیوه از مغازه گرفتند و به بیمارستان رفتند دیدند که پدرشان راحت روی تخت قرار دارد و سرُم که به دستش وصل است و قطره قطره می چکد، و مادرشان کنار سر و برادر بزرگ (آقا مهدی) پایین پای پیرمرد نشسته اند. دختران سلام کردند و از این که حال پدرشان خوب بود خوشحال شدند. دیدند که پنج نفر دیگر نیز در این اتاق هستند.

سرُم پیرمرد (حاجی احمد احسانی) رو به تمام شدن بود که سه نفر دکتر و دو نفر پرستار، وارد اتاق شدند، گفتند شما بیرون باشید.

ص: 25

مهدی: لطفاً بفرمایید که پدرمان امشب این جا می ماند یا به خانه ببریم؟

دکتر پرونده و وضع پیرمرد را نگاه کرد، گفت: امشب باید بماند شما مطمئن باشید. سپس فرزندان از پدر اجازه گرفته به خانه رفتند و مادرشان کنار همسرش ماند. (او یار باوفاست امّا ...)

خجالت می کشم.

پیرمرد: پس از رحلت والدین چه کردید؟.

انوری: چه عرض کنم؛ وقتی پدرم از دنیا رفت چون پسر بزرگش بودم، مرا وصیّش قرار داد و به من وصیت کرد: یک سال نماز، یک ماه روزه، هفتاد نماز آیات و...؛ امّا متأسفانه من به وصیّت هایش عمل نکردم. الآن فکر می کنم که تمام بدبختی های من از همین ناحیه است؛ ما سه تا برادر و دو خواهر بودیم. دو برادر و یک خواهر ما صغیر بودند، یک خواهر ما هم ازدواج کرده بود بعد از مراسم چهلمِ پدرم، به وسوسه ی همسرم گوسفندان، زمین و باغ پدری را فروختم هرچه خواهرم داد زد قبول نکردم از روستا به شهر آمدم و بچه های یتیم پدر را در همان خانه ی روستایی با شش رأس گوسفند و فرش و ظرف کهنه گذاشتم.

آخوند محل سه مرتبه با من صحبت کرد که چرا مال صغیرها را تصرّف می کنی؟ خوردن مال یتیم مثل خوردن آتش است، چرا به وصیّت پدر خود عمل نمی کنی؟ و...، هر بار که صحبت می کرد من جواب سربالا می دادم تا بالأخره با آخوند محل دعوا کردم که تو برای من موی دماغ شدی و او را از خانه بیرون کردم.

پیرمرد: «لا حَولَ وَ لا قُوَّةَ إلاّ بِاللهِ العَلیِّ العَظیمِ» آه از غفلت و گمراهی!.

انوری: آقای احسانی! به دنباله ی صحبت هایم توجّه کنید. من با پول هایی که از میراث پدر و مال همه ی ورثه بود یک خانه که دارای یک مغازه بود رهن و اجاره کردم و برای خانه فرش و ظرف و لوازم تهیّه کردم، ظاهراً زندگی من سروسامان گرفت، از این وضعیت خوشحال بودیم گاهی که خواهر و برادرم به شهر می آمدند به خانه ما هم سری می زدند. من و همسرم با ایشان برخورد بد می کردیم، بعد از سپری شدن پنج ماه و بیست روز، شبی با همسر و بچه ها

ص: 27

به عروسی یکی از اقوام مان رفته بودیم فردای آن روز برگشتیم که مغازه و خانه، آتش گرفته و کاملاً سوخته است!! هرچه دار و ندارِ ما بود همه تبدیل به خاکستر شده بود. پس از آن با زحمتِ طاقت فرسا خسارت خانه و مغازه را پرداختم و دیگر روز خوشی ندیدم. از شما چه پنهان پیش اهل روستا و بستگان شرمنده ام دیگر رو ندارم به آن روستا بروم. آخوند محل را دوبار در خیابان دیدم و خودم را کنار کشیدم. الآن فکر می کنم بدبخت ترین آدم دنیا هستم، همسرم سال گذشته درگوشۀ خانۀ اجاره ای از دنیا رفت با مشکلات فراوان مراسم ختمش را سپری کردم و هنوز بدهکارم.

آقای احسانی (پیرمرد) گفت: از خدا نااُمید نباش و توبه کن. باید حقوق آنان را برگردانی و رضایت شان را جلب کنی! وصیّت خوب است و شما هم باید به وصیّت عمل می کردید. عمل کردن به وصیّت واجب و لازم است، و هنوز دیر نشده است، باید همواره خدا را در نظر داشت و شما نباید مأیوس و نااُمید شوید؛

اگر توبه ی واقعی کنید خدای سبحان شما را خواهد آمرزید.

می خواستیم علیه عموی مان شکایت کنیم که اتفاقاً در یک تصادف با هر دو همسرش کشته شد، پول های عمویم در اختیار دو نفر از دوستان بی بندوبارش بود که آن ها هم پول ها را انکار کردند.

پدرم می گفت: «امام حسین(علیه السّلام) برای روضه خوانی و سینه زنی شهید نشده است، بلکه برای حفظ دین و نماز و عبادت و برای عدالت و امر به معروف و نهی از منکر شهید شده است و...»

پدرم دو بار به کربلا مشرّف شده بود. برای ما مهر، تسبیح، گردن بند از خاک کربلا و نیز خلعتی آورده بود. هم چنین برای ما از نهر فرات و از نهر علقمه ی حضرت ابی الفضل(علیه السّلام) آب آورد.

پدرم همواره از امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشّریف) یاد می کرد و برای سلامتی و فرج آقا دعا می کرد و صدقه می داد.

فراموش نمی کنم زمانی را که پدرم مریض شد و 12 روز بیماری ایشان طول کشید. تمام اهل روستا و از روستاهای دیگر به عیادت او می آمدند و برای او دعا می کردند؛ در روز سوّمِ مریضی خود، همسر، فرزندان، برادران و خواهران خود را جمع کرد وصیّت نامه ی خود را به دست برادر بزرگم (سیّدعلی) داد که بخواند (پدرم ما را قرآن خواندن و سواد آموخته بود).

او به فرزندانش سفارش کرده بود که: عزاداری امام حسین(علیه السّلام) را خوب برگزار کنند و نیز سفارش کرده بود که همواره خدمتگزار مادرشان باشند و او را نرنجانند.

سرانجام، سحرگاه پنج شنبه پدرم فوت کرد. تشییع جنازه ی پدرم بسیار باشکوه بود. و شب جمعه به خاک سپرده شد. از روز شنبه که سوّمین روز فوت پدرم بود، سیّدعلی آخوند محل را دعوت کرد و وصیّت نامه را باز نمود، اوّلین چیزی که روی آن توجّه شد مهریه ی مادرم بود. در وصیّت نامه آمده بود، که چندین بار من مهریه ی همسرم را به ایشان داده ام امّا ایشان نگرفته اند. اوّل مهریه ی او را بپردازید!. سپس ثُلث (یک سوّم) اموال مرا به مصارفی که به شرح زیر تعیین شده است برسانید:

1- نماز قضا (نماز یومیّه و نماز آیات)

2- روزه قضا . 3- زکات و زکات

فطره. 4- سهم مبارک امام(علیه السّلام).

5- سهم سادات عظام. 6- مظالم عباد. 7- حج میقاتی.

8- مراسم عزاداری. 9- هزینه ی تحصیل یک طلبه ی فقیر.

10- مصرف برای حسینیه. 11- مصرف برای مسجد محل.

12- کمک به ده نفر یتیم. 13- قرآن وقفی14 جلد.

14- کمک به برخی از اقوام. 15- خرج ازدواج یک یتیم.

16- تأمین جهیزیه ی دختری که معلّم قرآن بود.

مابقی اموال هم بین ورثه تقسیم شد.

[وصیّ باید باتقوی، آگاه به مسایل دینی و بی اعتنا به مال دنیا باشد، وصیّت را قبول کند و...]

پدرم دوتا داماد داشت. داماد کوچک تر نظرش خوب بود، امّا داماد بزرگ تر که

ص: 32

بی سواد هم بود از این وضعیّت راضی نبود (شاید انتظار میراث بیشتری را داشت) هر چه هم نِق زد و خمیازه کشید کسی توجّه نکرد، عنوان داماد و عروس مهم نیست. مهم ایمان و تقوا و تربیت سالم است، راستی عروس های پدرم، بسیار او را دوست داشتند و مرتب دعا می کردند. عروس بزرگ پدرم (همسر سیّدعلی) در اتاقی دیگر نشسته و قرآن می خواند و هر دو کودک او در کنارش بازی می کردند. (تمام آن صحنه ها برای من خاطره انگیز و فراموش ناشدنی است.) یک برادرم به نام سیّد هادی و یک خواهرم (طیّبه) صغیر بودند؛ حق آنان را کاملاً جدا کردند و در دفتر نوشتند و به مادرمان محوّل کردند، چون پدرم، مادرمان را به عنوان قیّم و سرپرست فرزندانش تعیین کرده بود. پس اگر وصیّت این گونه باشد و وصی، خدا را در نظر بگیرد و این طور عمل کند خوب نیست؟.

آقای احسانی: بلی اگر وصی، آدم درست و خداترس باشد، به وصیّت عمل خواهدکرد.

آقای احسانی (پیرمرد) سکوت را شکست و به هم اتاقی های دیگرش گفت: شما صحبت نکردید؟.

تا آن که در بین مردم بی اعتبار شدیم، دوست و دشمن ما را مسخره می کردند، پدر و مادرمان را به حال رقّت بار رها و محل را ترک کردیم و برای همیشه بدبخت و رسوا شدیم و هنوز هم، روز روشن به آن محل نمی توانیم برویم، دنیا و آخرت ما بر باد رفت. دعا کنید دشمن جان شما مثل ما رسوا نشود. این کلمه را گفت و سرش را به دیوار کوبید! و آه کشید که همه را متأثّر کرد.

پیرمرد آهی کشید و گفت: تربیت خانوادگی، تربیت مدرسه و محیط اجتماع مهم و مؤثر است، و از همه مؤثرتر دوستان و همراهان است، شخصیّت هرکسی را از شخصیّت دوستانش باید شناخت و نیز لقمه های حلال و حرام در ساختن انسان نقش بسیار قابل توجهی دارند.

5- بهره برداری از عقل و منطق.

6- از همه مهم تر اتّکاء به خدا و پیروی آگاهانه از پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و خاندان آن حضرت(علیهم السّلام) .

7- داشتن ایمان، تقوا و...

من خدا را سپاس می گویم که پدر و مادرم زنده هستند و سایۀ آن دو فرشتۀ رحمت الهی روی سرِمان است، بنده، دو برادر و دو خواهر دارم، پدر و مادرمان که پنج فرزند را بزرگ کرده اند، تا هنوز حتّی یک بار هم دور از ادب صحبت نکرده اند و با حفظ حرمت یک دیگر با فرزندان شان محترمانه رفتار می کنند، بچه ها در بین شان درگیری ندارند، مؤدبانه صحبت می کنند و به نماز و عبادات شان پای بند هستند؛ پدر و مادرمان مرتّب به ما توصیه می کنند که حقوق دیگران را رعایت کنیم و با اخلاق نیک با تمام اقوام و دوستان مان برخورد کنیم و با افرادی که آنان را نیازموده ایم دوست نشویم، همۀ اقوام و بستگان، ما را دوست دارند، ما تمام این ها را برای خدا انجام می دهیم و می خواهیم آیندۀ روشن داشته باشیم. و به همین دلیل پس از حق خدا و پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و امامان(علیهم السّلام) ، حق والدین را که بسیّار مهم است کاملاً رعایت می کنیم و از خدا می خواهیم که به ما توفیق عنایت فرماید تا فرزندانی صالح باشیم و به وصایای شان خوب عمل کنیم، البته اگر خدمت والدین را خوب انجام دهیم، فرزندان ما نیز رعایت حال ما را خواهندکرد، چرا که دنیا، دنیای مکافات و مجازات است.

آقای احسانی (پیرمرد): احسنت، احسنت، هزار آفرین بر شما، شما الگوی خوبی هستید ... .

ص: 36

پنجره ها نگاه می کردند، همسر پیرمرد بیرون رفت و برافروخته بازگشت.

پیرمرد :چه شده است؟ چرا ناراحتی؟

همسرش گفت: باهم دعوا کرده اند.

- دعوا برای چه؟.

خانم با ناراحتی گفت: برای چه؟ برای چه؟ برای لحاف ...! فکر می کنی برای چیست؟!! زنده زنده میراث تقسیم می کنند.

پیرمرد آهی کشید و چشم به هم گذاشت، ناگهان صدای سلام معصومه (دخترکوچک) او را نوازش داد. چشمش را گشود و جواب سلام دخترش را گفت و همدیگر را به آغوش کشیدند، دید چشمان معصومه پر از اشک است!

- دخترم چه شده است؟

پدرجان: چیزی نیست. [سریع از خانه بیرون رفت.]

مناسب و مشروع برای همسرش نیز نوشت و امضا کردند.

روشن می شود.

«...اَلمَوتُ یأتِی بَغتَتًا...»

خدا در قرآن می فرماید:

«وَ لِکُلِّ اُمَّةٍ أجَلٌ فَإذَا جَآءَ أجَلُهُم لایَستَأخِرُونَ ساعَةً وَّ لایَستَقدِمُونَ»

«برای هر امتی مدّت عمری است و چون اجل شان فرا رسد نه ساعتی (ثانیه و لحظه ای) تأخیر می کنند و نه پیشی می گیرند.»(1)

عَن أمیرِالمُؤمِنینَ(علیه السّلام): «أَصدَقُ شَیءٍ ٱلاَجَلُ».

- «راست ترین چیز که خلافی ندارد اجل و مرگ است.»(2)

و عن سید الوصیین علی(علیه السّلام): «أقرَبُ شَیءٍ ٱلاَجَلُ».

- « نزدیک ترین چیز اجل و مرگ است.»(3)

آری؛ با هر نفس کشیدن انسان به مرگ نزدیک تر می شود.

عَن إمامِ المتّقینَ عَلیٍّ(علیه السّلام): «... وَٱلهَرَبُ مِنهُ مُوَافَاتُهُ.»

- «...گریز از مرگ، رسیدن به آن است.»(4) (فرار از مرگ ممکن نیست ولی می شود که تلاش کرد تا خوب از این دنیا رفت).

«خَسِرَ ٱلدُّنیَا وَ ٱلإخِرَةِ ذَلِکَ هُوَ ٱلخُسرَانُ ٱلمُبِینُ»(1)

«در دنیا و آخرت ضرر و زیان کرده است و این همان خسران و زیان آشکار است » [پناه می بریم به خدا]

2- کسانی که دنیا دارند (ریاست، قدرت، امکانات، موقعیّت، لذّت، خوش گذرانی و...) اما از آخرت بی بهره اند.

« ...وَ مَن کَانَ یُرِیدُ حَرثَ ٱلدُّنیا نُؤتِهِ مِنهَا وَ مَا لَهُ فِی ٱلإخِرَةِ مِن نَصِیبٍ»(2)

«و کسی که تنها منفعت و ثمرۀ دنیا را بخواهد کمی از آن به او می دهیم اما در آخرت هیچ بهره ای ندارند.» [پناه می بریم به ذات حق]

3- کسانی که به دنیا دل نبسته اند و باایمان و حفظ شخصیّت، زندگی کرده اند و برای آخرت شان برترین کارها را انجام داده اند، آنان سعادت مندند. خداوند در قرآن می فرماید:

«مَن کانَ یُرِیدُ حَرثَ ٱلإخِرَةِ نَزِد لَهُ فِی حَرثِهِ»(3)

- «کسی که منفعت آخرت را بخواهد به ثمر و منفعت او افزایش می دهیم».

4- کسانی که هم دنیای سالم و خوب دارند و هم آخرت نورانی، چون سرسپردۀ دنیا و اسیر لذّت های آن نشده اند، دوستی و عشق دنیا را در دل ندارند، اما از نعمت های حلال و پاکیزۀ آن به طور معقول و مشروع استفاده می کنند، دربارۀ این دسته خدا در قرآن می فرماید:

«وَ مِنهُم مَن یَّقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِی ٱلدُّنیَا حَسَنَةً وَّ فِی ٱلإخِرَةِ

حَسَنَةً وَّ قِنَا عَذَابَ

ص: 43

ٱلنَّارِ! اُولئِکَ لَهُم نَصِیبٌ مِّمَّا کتَسَبُوا وَ اللهُ سَرِیعُ الحِسَابِ»(1)

- «و از ایشان کسانی هستند که می گویند: «پروردگارا! در دنیا برای ما خوبی و نیکی عطا فرما و در آخرت برای ما خوبی و حسنه عنایت فرما و ما را از عذاب آتش حفظ فرما!» آن ها از کار (و دعای) خود نصیب و بهره ای دارند؛ و خداوند سریع الحساب است.»

این آیه ی مبارکه خود یکی از عالی ترین دعاهاست اما دعا باید برخاسته از عقیده، ایمان و نیّت پاک باشد و نباید رفتار، کردار و گفتار ما مخالف با دعا باشد، دعا جایگاه ویژه ای دارد و بحثی جداگانه می خواهد.

عَنهُ(علیه السّلام): «ٱلدُّنیا أمَدٌ وَّ ٱلإخِرَةُ أبَدٌ.»(1)

امیرالمؤمنین(علیه السّلام): «دنیا تمام شدنی و آخرت همیشگی است.»

عَنهُ(علیه السّلام): «ٱِجعَل هَمَّکَ لِمَعَادِکَ تَصلَحُ.»

امام علی(علیه السّلام): «کوشش و همّت خود را مصروف آخرتت گردان، اصلاح می شوی »(2)

عَنهُ(علیه السّلام): «اَلاَمَلُ حِجابُ الاَجَلِ.»(1)

امیرالمؤمنین امام علی(علیه السّلام): «آرزو پوشاننده ی أجل (مرگ) است.»

عَنهُ(علیه السّلام): «اَلاَمانِیُّ تُعمِی عُیونَ ٱلبَصَائِرِ.»(2)

- «آرزوها چشمان بصیرت را کور می کند.»

آرزوهای ناسالم انسان را از خدا،آخرت،کمال لایق انسانی، طرح و برنامۀ دقیق و عالمانه و از راه سعادت غافل می سازد.

عَن أمیرِٱلمُؤمِنینَ(علیه السّلام): «اَلاَمَلُ رَفِیقٌ مُونِسٌ.»(1)

- «آرزوی مشروع و معقول رفیق و یار همدم است.»

اما رسیدن به آن اهداف عالی و برخی آرزوهای ارزنده جز در پرتو ایمان به خدا و کارهای شایسته، میسّر نیست. برترین آرزو، آرزوی سعادت دنیا و آخرت است. با آن هم آخرت اصل است.

عَن أمیرِالمُؤمِنینَ عَلیٍّ(علیه السّلام): «إجعَل لِآخِرَتِکَ مِن دُنیاکَ نَصِیباً.»(2)

- «از دنیای خود برای آخرتت بهره ای بردار.»

امیرمؤمنان(علیه السّلام): «هرکه تمام کوشش خود را مصروف آخرتش کند به این آرزو (آخرت) برسد.»(3)

وصیّت سالم و شرع پسند از شایسته ترین آرزوهاست که در فرهنگ اسلام به آن سفارش شده است.

پیامبران الهی، اولیای خداوند، ائمّه ی معصومین: و... وصیّت نامه های مهم و پرباری داشته اندکه خود دستورالعمل و سیره و سنّت حسنه و الگوآفرین است.

عَن رَّسولِ ٱللهِ ٱلاَعظَمِ(صلّی الله علیه و آله وسلّم ): «اَلوَصِیَّةُ حَقٌّ عَلَی کُلِّ مُسلِمٍ.»(1)

- «وصیّت کردن وظیفه و حقّ هر مسلمانی است.»

عَنهُ(صلّی الله علیه و آله وسلّم ): «اَلمَحرُومُ مَن حُرِمَ ٱلوَصِیَّةَ.»(2)

رسول اعظم(صلّی الله علیه و آله وسلّم ): «محروم [از رحمت خدا] کسی است که از وصیّت کردن محروم شود.»

آدمی که بی وصیت از دنیا برود از تمام مال و دارایی خود

محروم و حتی از رحمت خدای رحمان محروم و بی بهره خواهد بود.

عَنهُ(علیه السّلام): «... مَن عَمَّرَ آخِرَتَهُ بَلَّغَ آمَالَهُ.»(1)

- مولای پرهیزگاران امام علی(علیه السّلام): «... و هر که آخرت خود را آباد سازد به آرزوهای خود برسد.»

عَنهُ(علیه السّلام): «غَایَةُ ٱلإخِرَةِ ٱلبَقَآءُ.»(2)

- امیرمؤمنان(علیه السّلام): «پایان آخرت، هستی و بقاست»

مالش را مجاز است، اما بیشتر از یک سوّم را اگر وصیت کند در صورتی درست است که ورثه اجازه دهند.

از پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) روایت است:

«خدای متعال یک سوّم اموال شما را در هنگام وفات تان به شما صدقه داده است تا بدین وسیله به اعمال شما بیفزاید.»(1)

برخی از وارثان خدانشناس دارایی میّت را بالا می کشند [آنان دزدهای خانگی هستند.]

اطاعت از هوای نفس سخت خطرناک است، عده ای حقّ بعضی از وُرّاث را به زور یا صحنه سازی، یا حیله می خورند.گاهی اموال میّت را تنها پسران میّت غارت می کنند. دختران، والدین و همسرِ میّت را محروم می کنند و باید بدانند که دست انتقام خدا در دنیا وآخرت آنان را مجازات خواهد کرد.

ص:52

سیاسی، اجتماعی و...

2.وصیّت جبرانی: که برای جبران مافات توصیه می شود: مثل قضای نماز، روزه، وجوهات،حج و...

3.وصیّت مالی: مصرف کردن پول و دارایی برای حقوق واجبه، (مثل دیه، کفاره، قرض ها و دَین ها، مظالم العباد و...) و برای امور مستحبی و صدقات جاریه همانند وقف، امور خیریه، کمک به مستمندان، ساختن مسجد، حسینیه، مدرسه، کتابخانه، زائرسرا، یتیم خانه، بیمارستان و... .

رسول اکرم(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) می فرماید: «أحِبُّوا ٱللهَ مِن کُلِّ قُلُوبِکُم.»(1)

- «خدا را با تمام دل و جان دوست داشته باشید.»

البتّه دوستی خدا فرعِ شناخت و ایمان به اوست و هرچه ایمان و معرفت قوی تر باشد، دوستی خدا، پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم )، امامان و اهل بیت(علیهم السّلام) قوی تر خواهد بود.

«... وَ ٱلَّذِینَ آمَنُوا أشَدُّ حُبّاً لِلّهِ ...»(2)

«...آنهایی که ایمان راسخ دارند محبّت و عشق شان به خدا جدّی تر و شدیدتر است ...» خدای مهربان بندگان خود را دوست دارد.

داشته باشد، و خانواده ی مرا از خانواده اش و خاندان مرا از خاندانش و نسل و ذرّیّه ی مرا از نسل و ذرّیّه ی خود بیشتر دوست داشته باشد.»

این روایت درکتاب های معتبر فریقین آمده است.

لذا به شما وصیّت می کنم که پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) و امامان: خود را بشناسید و به آنان ایمان داشته باشید، ذرّه ای کینه ی آن ها و نسل شان (امام زاده ها و سادات عظام) را در دل راه ندهید که سخت خطرناک است.

عَنِ ٱلرَّسُولِ(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) قال: «مَن لَّم یُحِبَّ عِترَتِی فَهُوَ لِإِحدَی ثَلاثٍ: إِمَّا مُنافِقٌ وَ إِمَّا لِزَنِیَّةٍ وَ إِمَّا ٱمرُئٌ حَمَلَت بِهِ اُمُّهُ فِی غَیرِ طُهرٍ.»(1)

- رسول الله(صلّی الله علیه و آله وسلّم ): «هرکه خاندان مرا دوست ندارد، یا منافق است، یا زنازاده، و یا نطفه ی حیض!» (نعوذ بالله)

عَن رَسولِ اللهِ(صلّی الله علیه و آله وسلّم ): «مَن مَاتَ وَ هُوَ لایَعرِفُ إِمامَهُ مَاتَ میتَةً جَاهِلِیَّةٍ »(2)

- «هر که بمیرد و امام خود را نشناسد به مرگ جاهلی مرده است.»

خدای متعال می فرماید:

«... إنَّ أکرَمَکُم عِندَ ٱللهِ أتقَیٰکُم.»

- «گرامی ترین شما در نزد خدا باتقواترین شماست.»

و نیز می فرماید:

«... إنَّما یَتَقَبَّلُ ٱللهُ مِنَ ٱلمُتَّقِینَ.»(1)

- «خداوند تنها از پرهیزگاران قبول می کند.»

أمیرمؤمنان امام علی(علیه السّلام) می فرماید:

«شما را به تقوای الهی و نظم در کارهای تان سفارش می کنم.»(2)

بنابراین، نمازهای تان را در اوّل وقت و با شرایط شرعی و در صورت امکان در مسجد و جماعت بخوانید و بعد از نماز به تعقیب نماز به خصوص تسبیح حضرت زهرا(علیهاالسّلام)و دعا و صلوات بر محمّد و آل محمّد(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) بپردازید. و فرزندان را نیز از هفت سالگی به نماز وادار کنید زیرا عبادت های تمرینی برای کودکان و نوجوانان بسیار مفید است.

عَنِ ٱلاِمامِ ٱلصّادِقِ(علیه السّلام): «لا صَلاةَ لِمَن لا زَکَاةَ لَهُ وَ لا زَکاةَ لِمَن لا وَرَعَ لَهُ.»(1)

- امام صادق(علیه السّلام): «نماز نیست برای کسی که زکات ندهد و زکات نیست برای کسی که پرهیزگاری ندارد.» [یعنی پذیرفته نخواهد شد]

در روایت آمده است: «ترک کننده ی حج و زکات به دین اسلام از دنیا نمی رود، بلکه به دین یهود و یا به دین نصاری از دنیا خواهد رفت.» به حساب سال خود دقیق و جدّی باشیدکه حساب قیامت سخت و دشوار است، و هرگاه حج بر شما واجب شد بدون تأخیر انجام دهید و اگر زمینه ی جهاد فراهم شد در راه دین خدا و ترویج اسلام و قرآن به جهاد بپردازید و همچنان امر به معروف ونهی از منکر را برای رضای خدای سبحان انجام دهید.

می گردد، جز حقّ مردم. در صدر حقوق مردم، حقوق والدین است.

با انتخاب نام خوب به آن ها شخصیّت داده از کودکی، محبّت خدا (جلّ جلاله)، پیامبر و اهل بیت(علیهم السّلام) و بهترین آداب اسلامی را به آنان بیاموزید.

عَنِ ٱلرَّسُولِ ٱلاَعظَمِ(صلّی الله علیه و آله وسلّم ): «أکرِمُوا أولادَکُم وَ أحسِنُوا آدَابَکُم.»(1)

- پیامبر اعظم(صلّی الله علیه و آله وسلّم ): «فرزندان تان را احترام کنید و آن ها را نیکو و خوب تربیت کنید.»

عزیزانم! به شما جداً اعلام خطر می کنم که بیشترین بدبختی ها در جامعه از بی حجابی و بی عفّتی است؛ رعایت حجاب اسلامی واجب است. حجاب سپری است برای حفظ عظمت، حیثیت، ارزش دینی، ارزش خانوادگی و شخصیت زن.

می دادند...»

خواهدبود! کم عمل کنید اما خالصانه و فقط برای رضای خدا.

ص: 68

از مؤمنین خواسته شود تا او را حلال کنند (غیبت، تهمت، توهین، دشنام، حقوق همسایه، حقوق علما واساتید،حقوق خانوادگی، و برخی حقوق مالی و...)

از مال مردم و از اموال خمس نداده و مشکوک برای میّت خرج نکنند و اگر به پولی که برای کفن، دفن و... مصرف می کنند خمس تعلّق گرفته باشد باید خمس آن را فوراً بپردازند.

سفارش شده است که در صورت امکان دو قطعه چوب مباح و تر و تازه به اندازه ی زراع را آماده کنند و با تربت کربلا همان ذکرهایی که در مفاتیح و در صفحه «15» این کتاب آمده است را بنویسند و در بین پارچه پیچانده با میّت در قبرش بگذارند.

مستحب است که میّت را در داخل قبر و پس از پوشاندن قبر به تلقین معروف، تلقین دهند.

مستحب است گونه ی راست میّت را روی خاک گذاشته بندهای کفن را باز کنند. و نیز قدری از تربت مقدّس امام حسین(علیه السّلام) جلو روی او بگذارند.

مستحب است در چیدن سنگ لحد یا گذاشتن آجر محکم کاری کنند، و از قسمت پایین پای میّت رفت وآمدکنند.

مستحب است قبر میّت را چهارگوش و مسطّح کنند (به شکل برآمدگی نباشد)، روی قبر آب بریزند و انگشت ها را داخل خاک قرار داده هفت بار سوره ی مبارکه ی قدر را خوانده برای میّت دعا کنند.

باید وصیّ میّت هرچه زودتر به وصیّت های او عمل کند.(1)

ص: 72

2- ! عَن رَسُولِ اللهِ(صلّی الله علیه و آله وسلّم ): «أتَانِی جَبرَئِیلُ(علیه السّلام) فَقَالَ: یَا مُحَمَّدُ(صلّی الله علیه و آله وسلّم )! إنَّ رَبَّکَ یَقرَئُکَ ٱلسَّلامَ وَ یَقُولُ لَکَ:«إِنَّ عَلِیّ َبنَ أبِی طالِبٍ(علیهماالسّلام)

وَصِیُّکَ وَخَلِیفَتُکَ عَلَیٰ أهلِکَ وَ اُمَّتِکَ.»(1)

- پیامبرخدا(صلّی الله علیه و آله وسلّم ): «جبرئیل(علیه السّلام) نزد من آمد و گفت: ای محمَّد(صلّی الله علیه و آله وسلّم )! پروردگارت به تو درود می فرستد و می گوید: «همانا علی بن ابی طالب(علیهماالسّلام) وصی و جانشین تو در میان خانواده و امّت تو می باشد.»

و وصی و جانشین من در میان شماست فرمانش را بشنوید و اطاعت کنید.»

عَنهُ(صلّی الله علیه و آله وسلّم ):«إِنَّ لِکُلِّ نَبِیٍّ وَصِیّاً وَ وَارِثاً وَ إِنَّ عَلِیّاً وَصِیّی وَ وَارِثِی.»(1)

- پیامبرخدا(صلّی الله علیه و آله وسلّم ): «هر پیامبری وصی و وارثی دارد و علی(علیه السّلام) وصی و وارث من است.»

عَنهُ(صلّی الله علیه و آله وسلّم ):«یاعَلِیُّ ! اُوصِیکَ بِالدُّعاءِ فَاِنَّهُ مَعَ الاِجَابَةِ»(2)

- پیامبر(صلّی الله علیه و آله وسلّم ): «ای علی! تو را توصیه و سفارش می کنم به دعا، زیرا که دعا با اجابت همراه است».

رعایت کنید.)...»

«... و ٱللهَ ٱللهَ فِی جیرانِکُم، فَإنَّهُم وَصِیَّةُ نَبِیِّکُم ...

و ٱللهَ ٱللهَ فِی ٱلقرآنِ لایَسبِقُکُم بِٱلعَمَلِ بِه غَیرُکُم،

و ٱللهَ ٱللهَ فِی ٱلصَّلاةِ فَإنَّها عَمودُ دینِکُم،

و ٱللهَ ٱللهَ فی بَیتِ رَبِّکُم لَاتُخَلُّوهُ مَا بَقیتُم...،

و ٱللهَ ٱللهَ فِی ٱلجهادِ بِأموالِکُم وَ أنفُسِکُم وَ ألسِنَتِکُم فی

سَبیلِ ٱللهِ وَ عَلَیکُم بِٱلتَّواصُلِ ...

لَاتَترُکوا ٱلاَمرَ بِٱلمَعروفِ وَ ٱلنَّهیَ عَنِ ٱلمُنکَرِ فَیُوَلّی عَلَیکُم أشرارُکُم ثُمَّ تَدعُونَ فَلایُستَجابُ لَکُم، ثُمَّ قالَ(علیه السّلام): ... .»

- «... از خدا بترسید از خدابترسید ­دربارۀ همسایگان که آن سفارش پیامبرتان است که همواره دربارۀ ایشان سفارش می فرمودند تا حدّی که گمان کردیم برای آنان میراث قرار دهد. خدا را، خدا را، دربارۀ قرآن که دیگران با عمل به آن بر شما پیشی نگیرند. خدا را، خدا را، دربارۀنمازکه ستون دین شماست. خدارا، خدارا، دربارۀ خانۀ پروردگارتان (کعبۀ مکرّمه) تا زنده هستید، آن را خالی نگذاریدکه اگر آن را رها کنید (از کیفر الهی) مهلت داده نمی شوید (به عذاب خدا گرفتار می شوید) خدا را، خدا را، دربارۀ جهاد، با مال ها، جان ها و زبان های تان در راه خدا، و بر شما باد به همبستگی و دوستی و پشتیبانی هم دیگر، و بپرهیزید از جدایی و پشت کردن به یک دیگر، ...امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید (اگر امر به معروف و نهی از منکر را رها کردید) بدترین و فاسدترین شما بر شما مسلّط می شوند، آن گاه هر چه دعاکنید دعای شما مستجاب نخواهد شد ... »

ص: 77

زنده و وارد محشر می کند، ای علی! من فاطمه دختر محمد(صلّی الله علیه و آله وسلّم ) هستم. خدا مرا به ازدواج تو درآورد تا در دنیا و آخرت برای تو باشم. تو از دیگران بر من سزاوارتری؛ حنوط، غسل و کفن کردنم را در شب انجام بده و بر من نماز بگزار و شب مرا دفن کن و هیچ کس را اطّلاع نده. تو را به خدا می سپارم و بر فرزندانم تا قیامت و رستاخیز سلام و درود می فرستم.»

یکی از وصایای مهمّ آن حضرت در روز عاشورا و در دوّمین وداع با اهلبیتش این بود:

عَن سَیِّدِٱلشُّهداءِ ٱلحُسَینِ(علیه السّلام): «إِستَعِدُّوا لِلبَلاءِ وَ ٱعلَمُوا أنَّ ٱللهَ حَامِیکُم وَ حَافِظُکُم وَ سَیُنَجِّیکُم مِن شَرِّ ٱلاَعدَاءِ ...»(1)

- آن حضرت برای دوّمین بار که با اهل و عیالش وداع می فرمود آنان را به صبر، شکیبایی و پایداری توصیه کرد و فرمود:

«برای روزهای سخت و غم بار آماده باشید و بدانید که خداوند پشتیبان و حافظ شماست و در آینده ی نزدیک، شما را از شر دشمنان نجات خواهد داد... »

عَنِ ٱلاِمامِ أبی عَبدِٱللهِ ٱلحُسَینِ(علیه السّلام): « یَا بُنَیَّ إِیَّاکَ وَ ظُلمَ مَن لَّایَجِدُ عَلَیکَ ناصِراً إلَّا ٱلله»(2)

- امام محمّد باقر(علیه السّلام) می فرماید: که پدرم امام سجاد(علیه السّلام) فرمود: (از جمله وصایای پدرم امام حسین(علیه السّلام) این بود):

«فرزندم بپرهیز از ستم کردن بر کسی که مدافع و یار و یاوری جز خدا ندارد.»

بودنش به تو از او شرم کن و هرگز با کسی دشمنی نکن ...، و به هیچ دوستی، سبک سری و ستم روا مدار...، هر کس از تو پوزش خواست عذر او را بپذیر هرچند بدانی که دروغ می گوید. باید بخشش و گذشت از مردم وِرد زبانت باشد.»(1)

یادش باشی و نافرمانی اش ننمایی و نشسته و ایستاده بندگیش کنی.»

خدایم».

نداشته باشید که از خارج کسی به شما در رسیدن به هدف، که آن اسلام و پیاده کردن احکام اسلام است کمک کند؛ خود باید به این امر حیاتی که آزادی و استقلال را تحقّق می بخشد قیام کنید ...»(1)

و در بخش دیگرآمده است:

«و وصیّت من به همه، آن است که با یاد خدای متعال به سوی خودشناسی و خودکفایی و استقلال، با همه ی ابعادش به پیش، و بی تردید دست خدا با شما است... .»(2)

3- در تمام برنامه ها حجاب اسلامی و شئونات دینی باید رعایت شود. زن های بی حجاب و آرایش کرده در مراسم تشییع و سوگواری که مردهای نامحرم هستند و آنان را می بینند نباید شرکت کنند.

4- در تشییع جنازه ها شایسته است که خانم ها شرکت نکنند. علما فرموده اند که تشییع و حمل جنازه بر زن ها سنت نیست.(1)

و نیز فرموده اند: بهتر است زنان در تشییع جنازه، ولو میت زن باشد، شرکت نکنند.(2)

و در روز هفتمِ میت یا هر وقت دیگر، خانم ها اگر خواستند با رعایت مقررات اسلامی به زیارت اهل قبور شرکت کنند تا از ثواب زیارت بهره مند شوند. از دیدگاه فقهای شیعه زیارت قبور مؤمنین مطلقاً برای زن ها و مردها مستحب است.(3)

5- اگر مراسم چهلم میّت فقط زنانه یا با نذر مختصر دایر شود، کافی است. زیرا برخی مؤمنان فقیر اند و توان مصارف بالا را ندارند، و نباید زیر بار قرض بروند لذا می شود فشرده انجام داد.

6- در تعزیه ها و سایر مراسم از مصارف سنگین و متنوع و

اسراف و تبذیر خودداری شود؛ زیرا اسراف و تبذیر حرام و گناه است.

در توضیح المسائل آمده است: مناسب است مراسم عزاداری و مجلس فاتحه ساده برگزار شود و لازم است از اسراف و کارهای خلاف شرع در آن پرهیز گردد.(4)

ص: 88

7- از ریاکاری، خود نمایی، چشم و هم چشمی ها که بدون تردید حرام و گناه است خودداری باید کرد.

8- بعد از تشییع جنازه یا بعد از تعزیه،یک فاتحه خوانده وزن ومرد از آنجا مرخص شوند و نباید به درِ منزل مصیبت دیدگان بروند که جدا سد معبر و باعث اذیت همسایگان می شوند، اگر عده محدودی از بستگان نزدیک بروند شاید مشکلی نباشد.

9- در مراسمی که صرف غذاست، نباید افراد بدون دعوت شرکت کنند و نیز آوردن فرزندان بدون دعوت حرام و گناه است. (البته در برخی موارد راننده و کودکی که نمی تواند تنها در خانه بماند شامل این امر نخواهد بود).

10- صاحبان مجلس در نذر و مراسم، از فقرا و نیازمندان بیشتر دعوت کنند تا ثواب بیشتری به دست آورند، و نیز از غذاهایی که اضافه می ماند به خانواده های فقیر بفرستند.

11- کسانی که کمک نقدی به قاریان قرآن، سخنران جلسه و مداح می کنند، بهتر است آن را نذر نیت کنند.

12- شرکت کردن در مراسم مذهبی باید برای رضای خدا باشد نه رقابتی و نه معامله ای؛ برخی می گویند: من در فاتحه و مجلس فلانی نمی روم چون او در مجلس ما نیامد؛ این روش درست نیست، این برنامه ها باید خدایی باشد نه معامله و قرض و رقابت و چشم و هم چشمی.

13- بهتر است که از نوشتن پارچه ها، بنرها و اعلامیه های همدردی که جز ریاکاری، خودنمایی و مصرف های بی جا چیز دیگری نیست، خودداری شود مگر دربارۀ شخصیت های بزرگ و مهم و موارد استثنایی.

14- از نظر فقها نوشتن نام میت بر قبر یا سنگ و نصب آن بر قبر مستحب

ص: 89

است.(1)و نباید زیاده روی کرد، نوشتن آیات قرآن و اسماء متبرکه در سنگ قبر، خوب است در صورتی که زیر پا نباشد و توهین نشود، اما اگر زیرپا می شود یا اگر مورد اهانت قرار می گیرد جداً خودداری شود.

15- آوردن تاج های گل در مراسم فاتحه و سوگواری در سنت و سیرۀ نبوی وجود ندارد و جز اسراف، ریا و خودنمایی چیزی دیگری نیست (گاهی پول های زیادی در این گونه موارد ریخت وپاش می شودکه واقعاً گناه است، اگرآن پول ها را مظالم العباد یا صدقه بدهند یا قرآن و کتاب خریده وقف کنند ثواب های فراوانی برای میت و بازماندگانش خواهد داشت).

از پیامبر خدا (صلّی الله علیه و آله وسلّم ) روایت شده است: «زمین قیامت (یک پارچه) آتش است جز سایۀ مؤمن؛ زیرا صدقه اش بر او سایه می افکند».(2)

16- در مجموع مناسب است که از تعدّد برنامه ها و تشریفات بی مورد پرهیز شود و مهمانان و مراجعین محترم مزاحمت مصیبت دیدگان را فراهم نکنند. (در هر برنامه ای رعایت حال فقرا و محرومین ضروری است).

«عده ای از علما و مؤمنین عزیز مربوط به حسینیۀ حضرت ابی الفضل العباس(ع) در این باره تصامیمی اتّخاذ کرده اند که مناسب و مفید است»

17- برای ورثه میت واجب و لازم است که هر چه زودتر به عملی کردن وصیت های میت به خصوص امور واجب بپردازند، بی توجهی و بی اعتنایی گناه است.

18- مراسم تعزیه، هفتم، چهلم، سالگرد خوب است و ثواب فراوان دارد اما مستحب است؛ اگر میت بی وصیت یا با وصیت از دنیا رفته باشد و ورثه صغیر

ص: 90

یا مجنون داشته باشد از مال میراث مشترک، اگر این گونه برنامه ها را انجام دهند حرام و خلاف شرع است، باید اول ترکه صورت بگیرد تا مال صغیر و مجنون از بین نرود، سپس ورثۀ کبیر از سهم خودشان می توانند مراسم را دایر کنند، و در مواردی که نمی دانند و مشکل دارند، باید برای حل مشکل به مرجع تقلید مراجعه کنند.

19- مستحبات ثواب زیادی دارد اما آن چه که میت از حق الله و حق الناس بدهکار است، مثل نمازقضا، روزه قضا، حج، وجوهات، مظالم العباد، و بدهکاری های مردم و... واجب است آن ها هرچه زودتر توسط وصی و ورثه برای رضای خدا انجام شود.

20- از نظر اسلام و مراجع عظام، تغییر دادن وصیت میت، تقلب، مخفی کردن وصیت نامه، محروم ساختن برخی از وارثین میت از میراث و... حرام، موجب ضمان و سبب مجازات دنیایی و آخرتی می باشد.

متأسفانه برخی از ورّاث با مخفی کاری یا حیله و نیرنگ و صحنه سازی، یا با زور سهم میراث برخی از وارثین ضعیف و ناتوان و یا کودکان و زنان را تصرف نامشروع می کنند و به تاراج می برند که سخت خطرناک است. (نعوذ بالله تعالی منه) برخی دنیا پرستان حق میراث پدر، مادر، خواهران و... را نمی دهند و بی پروا پارچه های آتش را می خورند.

شایسته و مناسب است که در هفتم اشاره کوتاهی به مسائل و احکام ارث از نظر فقهای شیعه داشته باشیم تا شاید برای خوانندگان عزیز مفید و سودمند باشد.

ص: 91

ص: 92

دسته هستند به این شرح:

1- دستۀ اول از ورّاث عبارتند از پدر و مادر و اولاد میت، و با نبودن اولاد، اولادِ اولاد، هرچه پایین روند، هرکدام آنان که به میت نزدیک تر است ارث می برد؛ و تا یک تن از این دسته وجود داشته باشد دستۀ دوم ارث نمی برند.

2- دستۀ دوم: جدّ و جدّه یعنی پدربزرگ و مادربزرگ، و خواهر و برادر، و با نبودنِ خواهر و برادر، اولاد آنان هرکدام که به میت نزدیک تر باشد ارث می برد، و تا یک نفر از این دسته باشد، دستۀ سوم ارث نمی برند.

3- دستۀ سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنان است، و تا یک نفر از عموها، عمه ها، دایی ها و خاله های میت زنده باشند اولاد آنان ارث نمی برند.

اما اگر میت عموی پدری (یعنی عمویی که با میت از یک پدر است و از مادر شریک نیست) و پسر عموی پدر و مادری (یعنی از پدر و مادر شریک باشند) داشته باشد، ارث به پسر عموی پدر و مادری می رسد و عموی پدری ارث نمی برد.

4- در تقسیم ارث هر مرد یک سهم و هر زن نیم سهم می برد مثلاً اگر میت یک پسر و دو دختر داشته باشد، برای پسر نصف ارث می رسد و نصف دیگرِ ارث بین دو دختر مساوی تقسیم می شود.

5- اگر وارث میت فقط یک نفر از دسته اول باشد مثلاً پدر یا مادر یا یک پسر یا یک دختر تمام مال میت به او می رسد و سایر ورثه از دسته دوم و سوم سهمی نمی برند.

6- همچنین است از دسته ی دوم و یا دسته ی سوم که تفصیل آن را از رساله های مراجع به دست خواهید آورد.

ص: 94

دیگر اجازه بگیرد.

9- از نظر مراجع عظام ورثۀ میت تا سهم زن را نداده اند بنابر احتیاط واجب نباید در بنا و چیزهایی که زن از قیمت آن ها ارث می برد بدون اجازۀ او تصرف کنند.

10- در هر چیزی که زن از آن ارث می برد اگر ورثه آن را بفروشد و با اجازه زن باشد صحیح است واگربدون اجازۀ زن باشد آن معامله نسبت به سهم آن زن باطل است.

11- اگر میت بیش از یک زن داشته باشد چنانچه اولاد نداشته باشد یک چهارم مال آن مرد به طور مساوی بین زن های عقدی او تقسیم می شود.

12- و اگر چنانچه آن مرد اولاد داشته باشد یک هشتم مال به طور مساوی بین زن های عقدی او تقسیم می شود. (البته در اینکه با آن ها نزدیکی کرده باشد یا نه در فتاوای مراجع اختلاف نظرهایی وجود دارد که باید به آن توجّه داشت).

13- اگر زن را به ترتیبی که در احکام طلاق بیان شده است طلاق رجعی بدهند و در بین عده بمیرد شوهر از او ارث می برد.

14- اگر شوهر در طلاق رُجعی زن در بین عدۀ زن بمیرد آن زنِ طلاق شده از آن مرد ارث می برد.

15- بعد از گذشتن عده رجعی یا در عدۀ طلاق بائن یکی از آنان (زن یا مرد) بمیرد دیگری از آن ارث نمی برد.

16- لباسی را که مرد برای پوشیدن زن خود گرفته است اگر چه زن آن را پوشیده باشد بعد از مردن شوهر جزء مال شوهر است. (مگر آن که به فتوای برخی مراجع آن را مرد به زن خود تملیک کرده باشد)

ص: 96

17- قرآن، انگشتر، شمشیر میت و لباسی را که پوشیده است مال پسر بزرگ تر است. (به فتوای برخی مراجع اگر از این ها بیشتر از یکی مال میت باشد پسر بزرگ تر با ورثه دیگر صلح کند.)

18- قضای نماز و روزه پدر با شرایطی که در فقه بیان شده است بر پسر بزرگ تر واجب است که بعد از مرگش بجا آورد یا برای انجام آن ها اجیر بگیرد.

19- مسلمان از کافر ارث می برد ولی کافر اگر چه پدر یا پسر میت باشد از مسلمان ارث نمی برد.

20- اگر کسی یکی از خویشان خود را عمداً و به ناحق بکشد

از او ارث نمی برد ولی اگر از روی خطا باشد از او ارث می برد.

21- اگر کسی بمیرد و زن یا زنان حامله داشته باشد سهم تعدادی را که احتمال می دهند، به عنوان پسر کنار بگذارند و بقیه را بین ورثه تقسیم کنند. (امروز در اکثر نقاط جهان این مسئله حل شده است، زیرا با وسایل پیشرفته مثل سونوگرافی، جنسیت و تعدد جنین مشخص می شود. البته در برخی روستاها هیچ گونه امکانات وجود ندارد که باید به ترتیبی که بیان شد عمل کنند.)

22- اگر در بین ورثه، صغیر یا مجنون وجود داشته باشد یا برخی از وارثین اجازه تصرف در میراث مشترک را ندهند انجام امور مستحب برای میت و نیز تصرف کردن سایر ورثه در مال میراث، جایز نیست؛ لذا باید طبق دستور شرع مقدس اول ترکه صورت بگیرد و حق صغیر و مجنون جدا شود و به قیم شرعی

ص: 97

سپرده شود تا حق آنان تلف نشود.(1)

23- فرزند خوانده نه محرم است و نه میراث می برد.

24- فرزند رضاعی با شرایط خاص محرم می شود اما میراث نمی برد و نیز از فرزند رضاعی، پدر و مادر که شیر داده اند میراث نمی برند.

25- خواهران و برادران فرزند رضاعی برای والدینی که شیر داده اند، محرم نمی باشند و ارث نمی برند.

این بود فشرده ای از نکات کلیدی مسائل ارث (که از 49 صفحه به 5 صفحه خلاصه کردم) و برای سهولت در کار علمای بزرگوار، از کتب فتوائی مراجع تقلید (حفظهم الله تعالی) برداشت کرده و ارائه دادم؛ تفصیل مسائل و اختلاف نظرها را از رساله های عملیه باید به دست آورد.

این برادر شما خواست یک اشارۀ کوتاهی به فرهنگ وصیت داشته باشد، تا شاید گام خیری باشد برای سعادت و خوشبختی نویسنده و پویندگان حقیقت.

به عنوان حسن ختام، این نوشتار را با این دعا به پایان می برم.

«اَللَّهُمَّ ٱرزُقنَا حَیَاةً طَیِّبَةً فِی ٱلدُّنیَا وَ ٱلإخِرَةِ وَ ٱحشُرنَا مَعَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم وَ ارزُقنَا فِی ٱلدُّنیَا زِیَارَتَهُم وَ فِی الإخِرَةِ شَفَاعَتَهُم.آمِینَ یا رَبَّ ٱلعالَمِینَ.»

در این بخش، برخی از اشعاری را که درباره ی والدین بزرگوارم(ره) سروده ام می آورم تا یادگاری باشد از آن دو فرشته ی رحمت در زندگانی ام و فرازهایی از تاریخ این حقیر.

فراقت سینه ام را می گدازد

شعاع صبح خندانم تو بودی

چرا کردی غروب ای تک ستاره

فروغ صد شبستانم تو بودی.

می کنم: وصیّ خود آقای .............................فرزند ............................... به شماره ی شناسنامه ی ......................................... و ناظر وصیّت، جهت حسن اجراء آقای/خانم .............................. و قیم فرزندان صغیرم جناب آقای ............................... را تعیین کردم.

امضاء وصی: ......................... امضاء ناظر:

امضاء قیّم فرزندان ..........................

شرح کامل وصیت:

مواردی که باید به آن عمل شود عبارتند از:

محل دفن؛ غسل، نمازمیّت و کیفیّت خاک سپاری:

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

حلّیت خواستن از مؤمنین:

....................................................................................................................................................................................................................................

ص: 104

نماز وحشت:

........................................................................................................................................................

تشییع:

........................................................................................................................................................

مراسم تعزیه:

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

نماز قضا شدۀ یومیه:

............................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................

نماز آیات:

ص: 105

........................................................................................................................................................

روزۀ قضا شده:

....................................................................................................................................................................................................................................

سهم مبارک امام(علیه السّلام):

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

سهم سادات عظام:

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

زکات و زکات فطره:

ص: 106

..................................................................................................................................................................................................................................

............................................................................

مظالم العباد:

....................................................................................................................................................................................................................................

حجّ نیابتی:

....................................................................................................................................................................................................................................

کفّارات:

....................................................................................................................................................................................................................................

ص: 107

............................................................................

آن چه باید اجرا شود اگر از اصل ترکه حساب نمی شود از ثلث مالم برداشته شود و بقیۀ ثلث در مواردی که تعیین می کنم مصرف شود. «دربارۀ وجوهات و مسایل شرعی باید از مرجع تقلید و یا وکیلش دستور گرفت» مثلاً برای صدقه هایی جاریه (مثل مسجد، مدرسه، وقف قرآن، وقف کتاب، ساختن درمانگاه، خیریه و... مطابق وصیت عمل شود)

مبلغ .............................................. برای بستگانم: برادران، خواهران و ....................................................................................................................................................................................................................................

بدهکاری های من از این قرار است:

مهریۀ زوجۀ دائمی من، خانم ..................................... فرزند ................................ شماره شناسنامه ................................................. صادره از ...................................................... مبلغ/تعداد ............................................ و ....................................................

............................................................................

ص: 108

........................................................................................................................................................

برای نذر شرعی: ............................................................................

برای غیر بستگانم: ............................................................................

کسانی که به من بدهکار می باشند (طلبکاری های من) با چک یا بدون چک عبارتند از:

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ص: 109

........................................................................................................................................................

ورثۀ قانونی (حصر وراثت)

ورثۀ قانونی من عبارتند از:

پدر ........................................ مادر ....................................... همسر یا همسران به نام های 1.................................................2.....................................................3............................................

فرزندان کبیر من به نام های: (1....................................................2......................................... 3....................................................4....................................................5............................................. 6....................................................7.................................................... 8............................................... 9....................................................10...................

فرزندان صغیر من: (1.........................................................2..............3....................................................4....................................................5............................................. 6....................................................7....................

برای فرزندان صغیرم، جناب .......................................................................................... فرزند ....................................................... را قیِّم، تعیین کردم تا سرپرستی اطفالم را به عهده داشته و از حق و اموال شان مطابق شریعت مقدّس اسلام نگهداری

ص: 110

نماید و او را به تقوا و امانتداری سفارش می کنم، و باید مطابق دستور مرجع تقلید و علما عمل کند و به امور دینی فرزندانم بیشتر توجّه داشته باشد.

سایر موارد:

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

حق الزّحمۀ وصیّ: ..................................................................................................................................................

حق الزّحمۀ

ناظر:....................................................................................................................................................

حق الزّحمۀ قیّم فرزندان صغار:.............................................................................................................................................................................................................................

فَمَن بَدَّلَهُ بَعدَ ماسَمِعَهُ فَإِنَّمَا إِثمُهُ عَلَی الَّذینَ یُبَدِّ لُونَهُ ...

هرکسی که وصیتم را پس از آن که شنید تغییر دهد گناه آن برکسی است که

ص: 111

آن را تغییر دهد، خدا شنوا و آگاه است. (کسی حق ندارد وصیت میت را تغییر دهد یا مخالف آن عمل کند)

ه- شمسی: / / 13

ه- ق: / / 14

میلادی: / / 20

امضای وصیّت کننده: ...............................................

امضای وصیّ: .......................................... امضای ناظر: ............................................

امضای قیّم:...............................................

امضای شاهدها: 1- ............................................. 2- .............................................

3- ........................................................................ 4- ...............................................

تذکّر: خوب است که وصیّت نامۀ مهم آقایان وخانم ها، در سه نسخه باشد. (یک نسخه دست وصی، یک نسخه دست ناظر و یک نسخه دست شخص وصیت کننده و در صورت نیاز یک نسخه به مرکز دینی یا در شعبۀ مناسب دولتی نگهداری شود.)

ملاحظات:..........................................................................................................................................

............................................................................

ص: 112

....................................................................................................................................................................................................................................

دفترچۀچک ها، طلبکاری ها و بدهکاری ها:........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ملاحظات:.......................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ص: 113

ثبت عمدۀ اموال منقول و غیر منقول:

منزل:.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

مغازه:..........................................................................................................................................................................................................................

........................................................................................................................................................

سرقفلی:...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................................................................

وسایل نقلیه: .......................................................

ص: 114

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................زمین:....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................باغ:...............................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................سایر دارائی و ثروت: ....................................................................................................................................................................................................................................

ص: 115

.....................................................................................................................................................

حساب جاری بانک و حساب پس انداز: ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................سایر موارد: ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................این بود فرم وصیت نامۀ آقایان. و در امور واجب.

واجب است که خانم ها نیز وصیّت نامه داشته باشند. روی برخی

ص: 116

ملحوظات،فرم وصیت نامۀ خانم ها جداگانه ارائه می شود. [و این خود شخصیت دادن برای زنان است.]

حلّیت خواستن از مؤمنین: ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................نماز وحشت:..............................................

........................................................................................................................................................تشییع:..........................................................................................................................................................................................................................مراسم تعزیه:............................................................................................................................................................................................................................نماز قضای یومیه: ....................................................................................................................................................................................................................................

ص: 118

نماز آیات و:................................................................................................................................................

............................................................................

روزۀ قضا:..............................................................................................................................................................................................................................سهم مبارک امام(علیه السّلام): ................................................................................................................................................................................................................

سهم سادات عظام: ....................................................................................................................................................................................................................................مظالم العباد:

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ص: 119

حج نیابتی: ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

کفّارات:......................................................................................................................................................................................................................................................................................................توضیح

دربارۀ مهریه: .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

توضیح دربارۀ اموال و میراث پدری: ....................................................................................................................................................................................................................................

ص: 120

............................................................................

ورثۀ قانونی(حصر وراثت)

ورثۀ قانونی من عبارتند از:

پدر ...................................................... مادر ......................................................... و همسرم به نام .........................................................

فرزندان کبیر من به نام های: (1....................................................2......................................... 3....................................................4....................................................5............................................. 6...................................................

.7.................................................... 8............................................... 9....................................................10....................................................

فرزندان صغیر من: (1.........................................................2............................................... 3....................................................4....................................................5............................................. 6....................................................7....................

سایر موارد: ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ص: 121

..................................................................................

حق الزّحمۀ وصیّ: ........................................................................................................................................................

حق الزّحمۀ

ناظر:.................................................................................................................................................

ملاحظات:...................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ه- شمسی: / / 13

ه قمری: / / 14

میلادی: / / 20

امضای وصیّت کننده: ...............................................

امضای وصیّ: .......................................... امضای ناظر: ............................................

امضای قیّم:...............................................

ص: 122

امضای شاهدها: 1- ............................................. 2- .............................................

3- ......................................................... 4- ...............................................

برخی از مسائل قابل توجه:

1.خود شخص با توجه به شرایط پیش آمده می تواند وصیت خود را تجدید ویا تغییر دهد.

2.کسی دیگرحق ندارد وصیت کسی را بدون اجازۀ شخص او تغییر دهد.

3.پنهان کردن وصیت باعث مشکلات و خطرناک است. و نیز زمینه ساز حرام خواری و فساد خواهد بود.

تجدید نظر یا مطالب ضروری دیگر:

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

ص: 123

................................................................................................................................................

............................................................................

چند تذکرمهم و قابل توجه:

وصیت نامۀ خود را توسط یک عالم بنویسید. (اگرچه خرج و هزینه داشته باشد اجر و ثواب خواهد داشت)

در حل و فصل مسائل به مرجع تقلید یا وکیلش مراجعه کنید.

امضای وصی، قیِّم، ناظر و شاهدها فراموش نشود.

اگر وصیت نامۀ شما مهم است و احتمال نابودکردن یا تغییردادن آن است، چند نسخه تکثیر کرده آن را رسمی و قانونی بسازید و در جاهای مهم بگذارید.

هر آنچه وصیت می کنید باید مطابق فتوای مرجع تقلید باشد.

به برخی آقایان اخطار می شود و جدی تذکر داده می شود: اگر مسئله ای را بلد نباشید مخصوصاٌ تقسیم میراث، ابداٌ مداخله نکنید و متوجه باشید که مدیون نشوید که سخت خطرناک است؛ حق الناس حتی با شهید شدن هم بخشیده نمی شود.

ص: 124